Ấy vậy mà chỉ lỡ miệng chê miếng thịt hơi mỡ, sáng hôm sau nó xách về rổ cá ươn tanh nồng. Tôi giận, ngừng đưa tiền. Ba ngày sau, con trai gọi tôi xuống “tuyên bố” một câu khiến tôi chết lặng. Tưởng mình yếu thế, nào ngờ chúng không biết bà già này… đã âm thầm chuẩn bị một bước đi khiến cả nhà phải sững sờ. …

Ngày tôi về hưu, tôi cứ nghĩ cuộc đời mình thế là yên. Sống với vợ chồng thằng Tùng – con trai duy nhất, tôi chọn cách giữ hòa khí: không can thiệp, không trách móc. Con dâu tôi, Hạnh, vốn ít nói, làm gì cũng nhanh nhưng cái tính hơi cộc. Dù vậy tôi luôn tự nhủ: “Đời nó khác đời mình. Chỉ cần thương nhau là đủ.”

Từ ngày tụi nó chuyển về sống chung, tháng nào tôi cũng đưa Hạnh hai triệu tiền chợ, gọi là góp phần cho nhẹ gánh. Tôi không giàu nhưng lương hưu cũng đủ sống. Tôi thương tụi nhỏ bươn chải ngoài đời nên chẳng bao giờ so đo từng đồng. Hạnh nhận tiền, đôi khi chỉ ậm ừ không nói cảm ơn, tôi cũng bỏ qua.

Ấy vậy mà chỉ vì một câu nói lỡ miệng, mọi thứ bắt đầu rạn nứt.

Hôm ấy, Hạnh kho cá, mua thịt về kho. Tôi thấy miếng thịt hơi mỡ, liền buột miệng nói:
— Con mua nạc hơn chút thì tốt, bà già này dạo này ăn mỡ khó tiêu.

Hạnh khựng lại, không nói gì, nhưng ánh mắt… khác lắm. Tôi đoán nó tự ái nên nghĩ lát nữa mình xuống xin lỗi. Nhưng chưa kịp nói thì sáng hôm sau, vừa mở nắp rổ ở bếp, tôi sặc mùi tanh: rổ cá ươn, vảy rơi, bụng cá phình, mùi nồng đến nhức óc.

Tôi hỏi nhẹ:
— Con mua về nấu à? Cá này ươn rồi.

Hạnh đứng rửa chén, không quay lại:
— Con thấy bình thường. Mẹ khó tính quá thì tự đi chợ luôn đi.

Tôi sững người. Mấy chục năm làm mẹ, làm vợ, chưa từng bị ai nói kiểu đó. Tôi không cãi, chỉ lặng lẽ ngừng đưa tiền chợ. Một phần vì tự ái, một phần vì muốn xem thái độ tụi nó thế nào.

Đúng ba ngày sau, thằng Tùng gọi tôi xuống phòng khách. Vợ chồng nó ngồi cạnh nhau, vẻ mặt nghiêm túc. Tôi linh cảm điều chẳng lành.

— Mẹ, — Tùng mở lời — tụi con bàn rồi… Mẹ đừng can thiệp chuyện ăn uống, chi tiêu của tụi con nữa. Mẹ muốn góp thì góp, không thì thôi, đừng vì chút chuyện mà khó khăn với Hạnh.

Tôi chết lặng. Hóa ra trong mắt tụi nó, tôi là người “khó khăn”.

Tôi nhìn hai đứa, thấy rõ cái vẻ bề trên của người nghĩ mình đang nắm thế mạnh. Chúng đâu biết rằng… bà già này không hề yếu thế như chúng tưởng. Suốt thời gian qua, tôi đã âm thầm chuẩn bị một bước đi mà chỉ cần nói ra thôi, cả nhà sẽ phải sững sờ.

Tôi không nói gì ngay lúc đó. Người già mà nóng nảy thì chỉ lợi cho kẻ khác. Tôi đứng dậy, vào phòng, đóng cửa lại. Nhưng trong đầu tôi, mọi chuyện đã rõ ràng: tụi nó không cần tôi, chỉ cần tiền tôi đưa mỗi tháng.

Tôi nhớ lại những ngày đầu tụi nó dọn về. Thằng Tùng năn nỉ:
— Mẹ ở chung cho vui, con đi làm suốt, nhà cửa để mẹ trông giúp.

Tôi thương con, nghĩ nó nói thật lòng. Nhưng dần dần, những “việc nhờ mẹ” trở thành mặc định. Tôi nấu ăn, phơi đồ, dọn nhà. Hạnh đi làm về chỉ lướt điện thoại, ít nói chuyện với tôi. Tôi nghĩ con dâu nào cũng có lúc khó tính, nên bỏ qua.

Nhưng ba ngày vừa rồi mới thấy rõ: khi tôi ngừng đưa tiền, Hạnh không hỏi vì sao, cũng chẳng quan tâm tôi có bệnh hay khó khăn gì. Nó chỉ im lặng, lạnh như nước đá. Thằng Tùng thì xem chuyện đó nhẹ như không, chỉ sợ vợ buồn.

Đêm đó tôi nằm trằn trọc. Tôi không trách tụi nhỏ hoàn toàn – một phần lỗi cũng do tôi chịu đựng quá lâu, khiến chúng nghĩ tôi phải có trách nhiệm chăm lo, chu cấp.

Sáng hôm sau, tôi dậy sớm hơn mọi khi. Tôi bắt đầu… thuê người chuyển đồ.

Thật ra tôi đã đăng ký chỗ ở tại nhà dưỡng lão tư nhân từ mấy tháng trước, khi thấy mình ngày càng già yếu. Chỗ đó sạch sẽ, đầy đủ tiện nghi, y tế tốt, lại gần nhà bà bạn thân. Lúc đó tôi chỉ nghĩ phòng xa, không ngờ giờ lại thành nước đi giúp tôi lấy lại tự trọng.

Tôi gọi cho quản lý trung tâm dưỡng lão:
— Tôi chuyển vào ở chính thức từ hôm nay được không?
— Dạ được cô, phòng cô vẫn giữ nguyên.

Vậy là tôi chọn ngày. Và ngày đó chính là… hôm ấy.

Khoảng 9 giờ sáng, xe chuyển đồ đến. Tôi xếp gọn quần áo, vài vật dụng cá nhân, ít đồ kỷ niệm của chồng. Nhà rộng, đồ tôi có bao nhiêu đâu. Người chuyển đồ nhìn tôi:
— Cô chuyển nhà à?
— Ừ, chuyển đi cho nhẹ đầu.

Lúc tôi đang dọn, Hạnh từ dưới bếp bước lên, sững lại:
— Mẹ làm gì vậy?
— Mẹ dọn đồ.
— Đi đâu?

— Ra khỏi nhà này.

Hạnh tái mặt. Chắc nó không ngờ tôi nói thẳng như vậy.

Gần trưa, thằng Tùng chạy về, vừa thở dốc vừa hỏi:
— Mẹ điên rồi à? Mẹ bỏ tụi con thật hả?

Tôi nhìn con trai – đứa mình nuôi nấng, thương yêu cả đời – mà lòng nhẹ tênh.
— Không phải mẹ bỏ tụi con. Là mẹ trả lại cuộc sống mà tụi con mong muốn: không bị mẹ “can thiệp”, không bị ai phiền lòng.

Thằng Tùng đứng chết lặng. Hạnh thì cúi gằm mặt, chẳng nói được câu nào.

Trước khi bước lên xe, tôi quay lại:
— Từ nay, tiền điện nước, tiền ăn uống, chi tiêu… mẹ không liên quan. Đừng gọi mẹ xuống “tuyên bố” gì nữa. Mẹ sống phần đời còn lại theo cách mẹ muốn.

Tôi thấy rõ ánh mắt hoảng hốt xen lẫn hối hận của tụi nó. Nhưng tôi đã quyết.

Tôi chuyển đến nhà dưỡng lão trong buổi chiều. Phòng sạch sẽ, sáng sủa, có cửa sổ nhìn ra vườn hoa. Bà Hồng – bạn tôi – đứng chờ sẵn, cười tươi:
— Tôi biết thế nào bà cũng đến. Ở đây vui lắm!

Tôi bật cười. Mấy năm nay tôi sống trong nhà con mà cảm giác như người dưng. Giờ ra đây, lại thấy lòng nhẹ nhõm lạ thường.

Những ngày đầu, tôi làm quen cuộc sống mới: tập dưỡng sinh buổi sáng, đọc sách, trò chuyện với các cụ, chiều thì đi dạo cùng bà Hồng. Cuộc sống giản dị nhưng bình yên. Không ai khó chịu với ai, không có chuyện phải dò xét cảm xúc của người khác.

Ba ngày sau khi tôi chuyển đi, thằng Tùng gọi điện liên tục. Tôi không bắt máy ngay, để nó tự suy nghĩ. Đến ngày thứ tư, tôi mới nghe.

— Mẹ… mẹ đang ở đâu? Con sang nhà không thấy.

— Mẹ đang sống nơi mẹ thấy vui.

Nó hạ giọng:
— Hạnh nói mẹ giận nên bỏ đi. Nhưng mẹ đi vậy… tụi con lo.

Tôi thở dài:
— Khi mẹ nói mẹ buồn, tụi con có lo không? Khi mẹ ngừng đưa tiền, tụi con có hỏi mẹ vì sao không? Con chỉ gọi mẹ xuống để nói mẹ “đừng can thiệp”, như thể mẹ là gánh nặng.

Đầu dây bên kia im lặng.

Một lúc sau, nó nói nhỏ:
— Con sai rồi mẹ. Con xin lỗi… Hạnh cũng xin lỗi.

Tôi không đáp ngay. Tôi không phải người cố chấp, nhưng tôi muốn tụi nó hiểu rằng tình cảm không phải thứ mặc định, càng không phải thứ để lợi dụng.

Một tuần sau, vợ chồng nó đến thăm. Hạnh mang theo giỏ trái cây, vẻ mặt bối rối.
— Mẹ… con xin lỗi vì hôm đó con nói nặng lời. Con sai thật.

Tôi nhìn nó. Không phải tôi tha thứ vì lời xin lỗi ấy, mà vì sau tất cả, tôi hiểu nó cũng chịu nhiều áp lực: công việc, con cái, chi tiêu. Nhưng áp lực không phải lý do khiến người ta được phép vô tâm.

— Mẹ tha lỗi cho con. Nhưng mẹ sẽ không về sống chung nữa. Ai cũng có cuộc đời riêng. Tụi con tự lo cho gia đình mình đi.

Tùng cúi đầu:
— Con chỉ mong mẹ khỏe mạnh, vui vẻ.

Tôi gật đầu.

Từ ngày đó, mối quan hệ giữa tôi và tụi nó… lại trở nên tốt hơn một cách kỳ lạ. Không còn va chạm hằng ngày, không còn sự kỳ vọng quá mức. Hạnh thỉnh thoảng gửi đồ ăn tôi thích. Tùng cuối tuần đưa cháu sang thăm. Chúng biết trân trọng tôi hơn, còn tôi cũng giữ được tự trọng của mình.

Có lần, bạn trong viện dưỡng lão hỏi tôi:
— Bà có hối hận khi rời nhà con không?

Tôi mỉm cười:
— Không. Vì đôi khi, đi một bước lùi lại là cách giúp người khác tiến lên… và giúp mình bình yên.

Câu chuyện của tôi không kịch tính như phim, chỉ là chuyện đời thường: khi ta quá nhường nhịn, người khác sẽ tưởng đó là nghĩa vụ. Nhưng khi ta biết đứng lên bảo vệ phần đời của mình… người ta mới hiểu giá trị của ta.

Và tôi – bà già mà tụi nó tưởng yếu mềm – cuối cùng lại là người khiến cả nhà phải nhìn lại.